Het was een zalige nacht in dat ouderwets huis (positief bedoeld) waar een Duitse dame alle meubels van haar ouders en grootouders bijhoudt omdat ze dat waardevol vindt. De tafel en tafeltjes in het salon en de living staan allemaal gedekt alsof ze ieder ogenblik bezoek verwacht maar ze verhuurt maar één kamer met toilet en badkamer. Ze heeft in Ierland gewerkt in Shannon maar ook lang geleden in Iran voor de Sjah voor hij uit zijn land werd gezet door Khomeini. Haar zoon die in Parijs woont belt haar geregeld op als ze een logée heeft om zich te vergewissen of alles OK is.
Ze heeft mij een lekker ontbijt met een gekookt eitje, brood, confituur, cake enz. klaargemaakt. Ze zit op mij te wachten in een zetel terwijl ze naar Mozart luistert. Zodra ik haar zeg dat ik vooral van opera hou, zet ze Puccini op. Ze helpt me mijn fiets te laden en wil me nog extra koffie meegeven: de gastvrijheid en de vriendelijkheid zelve en dat voor 39 euro. Bij het afscheid zou ik haar willen huggen maar ik durf dat niet en beperk me tot een paar eerbiedwaardige buigingen en vele dankwoorden.
Gastvrijheid in La Maison de le Loire 'l), de stadwallen van la Charité-sur-Loire (m)) een overzicht van de prieurale ND
Ik vertrek langs Saint-Martin des Champs met zijn mooie 14de-eeuwse gotische kerk en Sancergues met zijn kerk van Saint Jacques en Saint Cyr, in Frankrijk een zeer gekend kind-martelaar die in feite samen met zijn moeder Julite werd gefolterd en vermoord. Zo gaan we verder naar Baugy met nog een mooie St. Martin-kerk. Die heilige is hier bijzonder populair en is altijd afgebeeld terwijl hij, als Romeins militair, zijn mantel middendoor snijdt met zijn zwaard en de helft aan een arme geeft. In een droom ziet hij daarna dat de arme man, Jezus was…
Mijn hoofddoel vandaag is de kathedraal van Bourges gelegen bovenop de heuvel van de oude stad.
In de 12de eeuw was Bourges een belangrijke stad. In 1137 wordt Lodewijk VII in Bourges tot koning gekroond en datzelfde jaar huwt hij met Aliénor d'Aquitaine. Later verstoot de koning zijn vrouw die met de Engelse koning Henri II Plantagenêt gaat trouwen. Dit is het begin van de moeilijkheden tussen Frankrijk en Engeland. Philippe Auguste werd koning van Frankrijk in 1180 en Richard Leeuwenhart, zoon van Aliénor d’Aquitaine, wordt koning van Engeland. Moeder Aliénor en zoon Richard, zijn begraven in de abdij van Fontevrault aan de Loire. Het was in deze tijd dat met de bouw van de kathedraal van Bourges werd begonnen. Tevens werd de stadsmuur hersteld en vergroot. In 1226 wordt Lodewijk IX koning van Frankrijk en dat blijft hij tot in 1270.
De kathedraal van Bourges is toegewijd aan Sint Stefanus (Etienne), afgebeeld met stenen op zijn hoofd of in zijn handen. Hij werd gestenigd. Ze is gebouwd bovenop een vroegere Romaanse kerk van 1170 tot 1230. Grotendeels in de laat- of hoog-gotische bouwstijl en gebouwd rond ongeveer dezelfde tijd als de kathedraal van Chartres.
Het plan van de kathedraal is eenvoudig, maar harmonieus. Er is geen transept maar er zijn wel vijf beuken of schepen en vijf toegangsportalen. Ze lijkt op een reusachtig schip gestrand midden in de stad. Ze doet mij denken aan de kerk van de Cisterciënzerabdij van Pontigny in Bourgondië die wel een transept heeft. Het is de enige Franse kathedraal met vijf portalen aan de westkant. Het is ook de kathedraal met de breedste westkant want naast het vijfde portaal rechts staat nog een gebouw met een doorgang. Dat is in feite een grote extra steunbeer die werd geplaatst omdat de zuidertoren (tour sourde) van de kathedraal begon weg te zakken.
Buitenzichten van de kathedraal van Bourges: de westgevel (l)en de zuidkant en koor (r)
De constructie maakt gebruik van een zekere “standaardisatievan de basiselementen”, wat het realiseren ervan gemakkelijker moet hebben gemaakt. Je kan spreken van geprefabriceerde elementen. Alle muren, bogen, gewelven en kapitelen hebben dezelfde hoogte, en er zijn slechts twee diameters van zuilen ongeacht hun plaats in het gebouw. Het zesdelige gotische gewelf in het middenschip vereist immers een afwisselend gebruik van één zware en één minder zware zuil met een aantal kleine zuiltjes eromheen.
De eerste bouwfase was het koor van de kerk en dan de rest. Meestal werd het koor eerst gebouwd om de erediensten te kunnen houden. De kerk is in feite gebouwd over de Gallo-romeinse verdedigingsmuur van de stad waarvan men nog resten ziet. Bij de bouw van het koor werd ook gebruik gemaakt van een chainage, een versteviging – in dit geval een zware ketting- die werd ingewerkt in het metselwerk. De kerk is gebouwd in twee soorten lokale kalksteen: een sterkere kalksteen die even buiten Bourges werd ontgonnen voor de buitenkant en een zachtere kalksteen die men bij Bourges zelf vond en die men vooral gebruikte voor de delen die niet blootgesteld werden aan externe weersomstandigheden. Men probeerde altijd stenen vlakbij te vinden want ook toen was transport al zeer duur. Soms had men nog een derde soort steen voor de sculpturen die werden aangebracht aan de kathedraal.
Gezien de zwakte van de zuidertoren heeft men er nooit klokken kunnen in hangen vandaar zijn bijnaam van "tour sourde” of stomme toren. De noordelijke toren aan de westelijke kant stortte in 1506 in en werd herbouwd in flamboyante gotische stijl met Renaissance kenmerken.
Deze toren wordt de “Tour de Beurre” of Botertoren genoemd omdat de toren werd gefinancierd met de bedragen die de rijke gelovigen betaalden aan de kerk om toestemming te krijgen om toch boter te eten tijdens de vastentijd. De kathedraal ND van Rouen heeft om dezelfde reden ook een “Tour de Beurre”. Boven op de Tour de Beurre staat in Bourges geen haan (o.a. symbool is van de verrijzenis) maar een pelikaan (die volgens het volksgeloof zijn jongeren voedde met zijn bloed en dus verwees naar Christus.
Tijdens de Franse revolutie werd de kerk aangeslagen en werd al het meubilair verkocht. De Franse revolutie is inderdaad de oorzaak van het feit dat heel wat kerkmeubilair ((houten banken, preekstoelen, wandtapijten enz. )in deze periode verdween, verkocht werd of soms vernield of verbrand werd.
De kathedraal staat vooral bekend om de grote omvang en eenheid van het interieur, de sculpturale decoratie van de 5 portalen en de grote collectie gebrandschilderde ramen uit de 13e tot en met 16e eeuw die zeer goed bewaard zijn gebleven. De Noordelijke toren en o.a. het bovendeel van de westkant tussen de twee torens met het prachtige roosvenster – le grand Housteau (opening) genoemd– zijn grotendeels flamboyante gotiek.
Zijbeuk(L), de roos van le Grand Housteau (m) en het timpaan van het Laatste Oordeel boven de middelste ingang van de kathedraal
De vijf timpanen boven de deuren van de westkant stellen van links naar rechts de volgende taferelen voor: Guillaume de aartsbisschop van Bourges (rond 1200); de Maagd Maria en haar leven; het Laatste Oordeel (centraal portaal); de steniging van de heilige Stefaan (Étienne) en de heilige Ursin of Ursinus, 1ste bisschop van Bourges (3 of 4e eeuw).
De crypte van de kathedraal van Bourges is niet echt onder de grond want de kerk staat op een helling. Ze diende als grondvesten voor het koor van de kathedraal om een niveauverschil van 6 meter te compenseren. De dikke muur, 3,50 meter breed, en de zes enorme pilaren, 2,10 meter in diameter, dragen het hele gewicht van de apsis van de kathedraal. Op de grond zie je nog kleine treinsporen waarover in de 19de eeuw wagens met kolen werden aangevoerd om van onder het gewelf van de crypte een deel van de kathedraal te verwarmen. In de crypte ziet men een prachtige gisant van de Hertog Jean de Berry (1340-1416) in wit marmer op een zwarte marmeren plaat met aan zijn voeten een gemuilkorfde beer. Een verwijzing naar de 1ste Bisschop van Bourges Saint Ursin (Urs = Latijn voor beer) of een verliefdheid op een meisje dat Ursine heette? De band rond de muil van de beer met fleur de lys op van de Franse koning, kan verwijzen naar het feit dat de Franse koning de macht van de Duc de Berry beperkte. In de crypte zie je een mooie graflegging uit de 16 eeuw. Onder de crypte in het oud romaans kerkgedeelte vindt men ietwat speciale beeldhouwwerk zoals de billen van de man gebruikt als console waar een boog van een gewelf op rust.
De crypte (l), Graflegging met achteraan de deugden (m) de Gisant van de duc de Berry met de gemuilkorfde beer aan zijn voeten (r)
De koperen meridiaan van de kathedraal van Bourges dateert uit 1757. Hij is het werk van een kanunnik-wiskundige, Goumet, van Notre Dame de Salle. De Meridiaan volgt een Zuid-Noord-as zoals elke meridiaan. Hij is aangeduid met een smalle koperen band die dwars door de kerk loopt als je binnenkomt langs de Westkant van de kathedraal. In de bovenste glasramen zijn kleine openingen gemaakt zodat op de middag de zonnestralen op de meridiaan vallen. Eens te meer het benadrukken van het belang van licht als symbool voor God .
In de oude binnenstad is er één prachtig burgerlijk gebouw: Het Palais Jacques Cœur . Hij werkte zich op van handelaar, tot echte zakenman en tot “argentier” of geldschieter, een soort Minister van Financiën van koning Karel de VII. Het is één van de meest prominente voorbeelden van Franse civiele architectuur in de 15e eeuw. Later wordt hij aangehouden omdat hij zijn zakken teveel had gevuld met geld van de koning. Zijn paleis werd eerst aangeslagen en daarna toch teruggegeven aan zijn kinderen.
Wil je meer weten over die man lees dan de prachtige roman “Le Grand Coeur” van Jean Christophe Ruffin, heden ten dage auteur en vroeger ambassadeur van Frankrijk in verschillende landen.
Console in de vorm van billen (l), Zondaars in de hel (r)(deel van vroeger oksaal) allebei in de crypte; het Palais Jacques Coeur (m)
Voor de eerste keer slaap ik een hotel, in een IBIS Budget 8 km buiten Bourges in een ZAC of Zone d’Activités Commerciales. Veel zwaar verkeer en ik moet langs een viervaksbaan (110km/uur) fietsen, niet echt veilig en gezellig. ik wordt er super vriendelijk onthaald door een dame die mijn zorg om de dure fiets van Tim begrijpt. Ik krijg een kamer met twee kleine bedden en kan mijn fiets letterlijk meenemen naast mijn bed zonder bij te betalen. Ik heb nog nooit met een fiets geslapen.; dat wordt dus een nieuwe ervaring. Ik hoop dat Magda niet jaloers is…
Wim, Rientje en Bert hebben beslist op de Tour Sourde van de Saint Etienne kathedraal te slapen in Bourges want daar is er minder lawaai. Daarenboven stuurt men op woensdagavond altijd vanuit de hemelse keuken een speciale rijstpap klaargemaakt door Fons mijn buur die in augustus 2021 aan een hersentumor overleed en nu dienst doet als speciale kok voor de reizende engelen. Dat wilden de drie zeker niet missen. Fons was jarenlang de privé-kok van een Zwitserse ambassadeur en kon heerlijke verhalen vertellen over de rol van een diplomatenkok. Soms is die bijna even belangrijk als de rol van de diplomaat zelf: diplomatie dankzij de maag.
Morgen wordt een lange dag want dan gaat het over Issoudun naar La Châtre. Ik hoop tijd genoeg te hebben om in Nohant Vic in de St Martin kerk de schitterende fresco’s te gaan bekijken. Ik heb ze al gezien, maar wil ze terug zien.
Een speciale dank u aan alle sponsors want we naderen de 6000 euro op de rekening van de KBS.
Ik ben jullie ontzaglijk dankbaar voor die milde giften die hopelijke verschillende Pediatric Intensive Care Units van ziekenhuizen zullen toelaten nog beter werk te leveren voor ouders die een kindje verloren hebben of ook dierenvrienden zullen toelaten Cheeta’s nog beter te verdedigen. Jullie steun brengt spijtig genoeg ons Rientje niet terug (en daar ween ik elke dag nog om op de fiets!) maar hopelijk kunnen we er wel andere mama’s, papa’s, oma’s, opa’s en andere familieleden die zoiets meemaken mee helpen en ook zorgen voor het behoud van de biodiversiteit.