Ik neem, zoals vaak, mijn ontbijt op mijn kamer. Ik heb in een supermercado twee croissants gekocht en een klein potje confituur. Ik heb oploskoffie, suiker en wat melk. Er is geen warmwaterkoker in de kamer, dus neem ik de kop die ik altijd bij me heb en vul die met warm water van de lavabodouche: twee zakjes oploskoffie en klaar is kees. Alle vier de fietszakken zijn dicht en nu de grootste uitdaging: de fiets van Tim (22kg) in de lift krijgen en naar beneden brengen zonder de hulp van de norse baas die er nog niet is (gelukkig).. En het lukt me wonderwel met een beetje hulp van een Ecuadoraanse kamermeid, die ook van wanten weet. Halfnegen ben ik op weg naar het Monasterio de Irache op 5 km van Estella. De meeste pelgrims hebben alleen interesse voor de Bodegas de Irache, de grote en bekende wijnkelders. Een van hun buitenmuren van deze bodegas ligt langs de Camino en daar staan twee tappen op een muur, waar je gratis water of rode wijn kan drinken. De tank van 80 of 100 l wordt één keer per dag gevuld en het motto is: “ zolang de voorraad voor die dag strekt”. Er is al veel volk voor de wijn, niet voor de abdij want ze is gesloten!. Men verbouwt ze tot een luxehotel, denk ik.
Irache: plgrim Roland met de pijnlijke voet (l), de kranen met gratis water en wijn aan de Bodegas de Irache, en het klooster (r)
Het (oorspronkelijke) Benedictijner klooster vanIrache is één van de boeiendste gebouwen van de middeleeuwse architectuur van Navarra. Het bestaat uit gedeeltelijk romaanse delen en gedeeltelijk cisterciënzer-gotiek: dat betekent zeer sober met weinig versieringen zoals dat bij de cisterciënzers past, de orde uitgebouwd 1ste helft 12de eeuw door Bernardus van Clairvaux of Cîteaux. De Heilige hield van eenvoud en soberheid. Een eerste gebouw van de 7de eeuw werd vergroot in de 2de helft van de 12de eeuw en 13de eeuw. Uit die periode is alleen de kerk overgebleven. De rest werd later herbouwd, o.a. in renaissancestijl. Vandaag in juni 2022 zijn ze het volop aan het restaureren (en ombouwen?).
Het westelijke portaal is laatromaans, zoals blijkt uit de vijf licht spitse archivolten die rusten op 5 zuilen waarvan de kapitelen versierd zijn met plantaardige motieven: geen overdreven versiering. Het noordportaal is ouder dan het westportaal en heeft veel rijker beeldhouwwerk. Ik mag daar in feite niet komen want ze zijn aan het werken met bulldozers. Ik doe maar of ik de ploegbaas niet begrijp en neem van toch enkele foto’s. Ook van de achthoekige koepel, omgeven door 4 cilindrische torentjes met een kegelvormig dak. De ploegbaas komt naar me toe, zwaait met zijn handen dat ik weg moet en ik haast me om te verdwijnen.
Aan de voorkant van het gebouw, onder een mooi gesnoeide moerbezieboom (het ideale voedsel voor de zijderups) zit een pelgrim met één schoen aan en één blote voet. Ik zeg hem toevallig in het Frans “Bonne chance” en hij antwoord “Pas de chance”. Hij vertelt me dat hij, Roland uit Rennes, op 24 april aan de Via Podensis begonnen is vanuit Le Puy en nu al vier dagen een ontsteking aan de voet heeft. De dokter heeft hem ontstekingsremmers en pijnstillers gegeven en zo slaagt hij er toch in 15 km per dag te doen . Maar hij moet geregeld stoppen. Hij wil en zal in Santiago aankomen. Ik wens hem veel moed en sterkte en hij besluit ” c’est la vie…Bonne route”
In Los Arcos wil ik de overdadig versierde (of plateresque) kerk van Santa María zien, met zijn barokke interieur en een prachtige kloostergang, zijn sierlijke klokkentoren en het renaissance noordportaal. Het is rijkelijk versierd in de Spaanse Churrigueresque (fel versierde barok) stijl: zoals het werk van een zilversmid: plata is zilver. Zo mogelijk wil ik ook de stadspoorten en de romaanse hermitage van San Blas bezoeken.
Los Arcos: de casco historico van het stadje, de Renaissance toren (m) van de Santa Mariakerk en de kloostergang (r)
De kerk van Santa Maria is artistiek een van de rijkste van Navarra. In de 12de eeuw werd een romaanse kerk gebouwd, waan sierlijkste rvan bijna niets overblijft. Van de 16de tot de 18de eeuw werd de kerk gebouwd tijdens de renaissance en de barok periodes. Er zijn dus vele barokke, rococo of churriguereske (overladen barokke) altaarstukken. Het grote orgel uit de 18de eeuw is rococo. Toch is het Spaans-Vlaamse altaarstuk van La Visitación, gotisch maar met een mooi romaans beeld van de Virgen de Los Arcos. Het koor is renaissance, de kerktoren is de mooiste en de sierlijkste renaissancetoren in Navarra
Achteraan op het oksaal, het coro alto, staat een renaissance fel versierde plateresque koorgestoelte uit de 16de eeuw. Vandaar zie ik het rococo orgel (18de eeuw) met orgelkasten met goud- en blauwtinten. Typisch voor de Spaanse orgels zijn de horizontale externe waaiervormige trompetten. Er staan gravures op van engelen of musicerende kinderen, wat mijn engelbewaarders zeer waarderen. De openingen aan de orgelpijpen zijn mondmaskers met grimassen van menselijke gezichten. Na de kerk kan ik nog eens rustig door de mooie laatgotische kloostergang wandelen en genieten van de stilte en de friste.
Los Arcos: Het orgel van de Santa Mariakerk (l), de kloostergang (m), en één van de de toegangspoorten tot de stad (r)
Door de glooiende heuvels en een landschap met meer en meer graangewassen, bereik Ik Torres del Rio met de Iglesia del Santo Sepulcro. De romaanse kerk van het Heilig Graf is een van de bekendste veelhoekige kerken van Spanje, vanwege de schoonheid en de gedetailleerde architecturale afwerking.
De kerk is dicht, maar men kan naar een nummer bellen en voor één euro komen ze de kerk openen. Ik bel en binnen de 2 minuten is er een man met de sleutel. Ik ben er helemaal alleen en niemand komt tijdens mijn privé-uurtje de stilte verstoren: zalig. Rond de middag heeft voor en nadelen: soms is de kerk dicht maar vaak heb je op dat uur weinig of geen pelgrims of andere toeristen.Sommigen denken dat de kerk werd gebouwd door de Orde van de Tempeliers, anderen door de Orde van het Heilig Graf omdat de architectuur doet denken aan de kerk van het Heilig Graf van Jeruzalem. De meesten aanvaarden wel dat het gebruik van deze kerk voornamelijk funerair was. Dit is normaal bij een san Sepulcro kerk. Ze zijn meestal rond (of acht/ veelhoekig): denk aan Neuvy-saint-Sépulchre en aan Eunate die we eerder bezochten. De lantaarn bovenop wordt in verband gebracht met een "baken of dodenlantaarn", zoals dat bij veel kerken op de camino het geval is.
De kerk is et is een onregelmatige achthoek, met een halfronde apsis in het oosten en een ronde toren in het westen, met een ingebouwde draaitrap om het dak te bereiken en de lantaarn aan te steken. Het kerkje heeft een uniek gewelf in de vorm van een achtpuntige ster van verstrengelde ribben zonder gemeenschappelijke sleutelsteen. In het midden een cirkel: symbool van God zonder begin of einde. Tussen de ribben is er een stenen vlechtwerk dat het licht doorlaat dankzij kleine openingen in de vorm van kleine kastelen rondom rond het gewelf, die verwijzen naar het hemelse Jeruzalem of het hemels paradijs.
Torres del Rio: Iglesia del Santo Sepulcro : stervormig gewelf( l), buitenkant met de ronde apsis (m), Duitse fiets-pelgrim, Bernd (r)
De twee kapitelen op de zuilen die het koor afsluiten, verwijzen naar de funeraire functie van de kerk: één stelt de drie Maria’s aan het open graf voor met de engel na de verrijzenis. Dat symboliseert de hoop op het eeuwige leven en de overwinning op de dood. Het andere kapiteel stelt de kruisafneming voor. Achteraan in de apsis ziet men de prachtige romaanse gekruisigde Christus, vastgemaakt met vier spijkers (dus voeten op elkaar) en met een kroon op het hoofd. Het hoofdkenmerk binnenin is soberheid. Je kan er rustig neerzitten want tegen de muren zijn banken aangebouwd.
Ik bedank de man met de sleutel voor zijn moeite. Buiten staat iemand naar mijn fiets te kijken. Als ik dichterbij kom, zegt hij: ”Je hebt een Riese Müllerfiets, mijn droom”. Het is Bernd, een Duitser; hij werkte heel zijn leven in Bazel, Zwitserland voor Migros. Nu is hij met pensioen en het eerste wat hij besliste was een grote tour met de fiets maken. Zijn vrouw is helemaal niet ongerust…oei, Magda belt juist op….Hij vraagt wat dat fonds is dat vermeld is op mijn fietstas. Ik licht het hem kort toe. Hij begrijpt het. Als 21-jarige verloor hij zijn jongere broer van 19 en hij denkt er nog dagelijks aan en hoe hij naar het ziekenhuis werd geroepen zijn broer te identificeren. Hij zal zeker naar de website kijken en naar de blog. We wensen elkaar het allerbeste. Alweer een fijne ontmoeting.
De Ermita de la Virgen del Poyo kom je tussen Torres del Río en Viana tegen langs de weg. De twee delen van het schip en de vierkante koorapsis van de kluizenaarswoning werden in de 16de eeuw gebouwd. Het geheel geeft een rustige indruk. Ik loop achter de “ermita” en daar ligt een pelgrim zijn middagdutje te doen. Op de toppen van mijn tenen loop ik voorbij. Misschien moet ik dat ook eens doen in de plaats van altijd van alles te bezoeken. Dan zie ik dat mijn drie bewaarengelen al naast de slaper liggen. Rientje ligt met zijn hoofdje op de buik van Bert en met zijn voetjes op Wim. Laat ze maar dutten, ze hebben er deugd van . Ik vertrek al; ze vinden me wel terug met hun hemelse GPS;
Magda heeft na 30 dagen nog eens een echt mooi en gezellig hotelleke voor mij geboekt, in het kleine stadje Viana boven op een heuvel gelegen. Ze wil me verwennen en ik ben superblij dat ze het geregeld heeft. Er is ook een aparte ruimte voor de fietsen. Na 30 dagen toch wel sober geleefd te hebben, mag ik eens uit de bol gaan, met mate weliswaar. De kamer is 55 euro, het ontbijtbuffet 8 euro en het pelgrimsmenu 14 euro (3 gangen, wijn inbegrepen). Morgen houden we het terug soberder.
Koning Sancho VII stichtte in 1219 de versterkte stad Viana, als een verdedigende burcht boven op de top van een heuvel op de grens tussen de koninkrijken Navarra en Castilië. Het historische centrum heeft de structuur van een verdedigingsstad: smalle straatjes, een kerk en een dikke muur met verschillende toegangspoorten. Vorsten verbleven er geregeld en edelieden vestigden zich daar en bouwden er paleizen en religieuze gebouwen. Mijn hotel “Palacio de Pujadas” was zo een klein paleis. De prachtige gotische kerk van Santa María de la Asunción en de ruïnes van de gotische kerk van San Pedro, een zeer primitieve 13de-eeuwse gotische kerk, vlakbij het hotel, zijn allebei meer dan een bezoek waard. Het belangrijkste is dat het geheel rust en gezelligheid uitstraalt als je erdoor wandelt.
Viana: met engeltjes versierde preekstoel Santa Maria kerk (l), ruines van verwoeste San pedrokerk (m), mijn hotel en omgeving (r), links op deze foto de toegangspoort tot de ruines van de san Pedro kerk (r)
Toch nog even een incidentje meedelen met Rientje vandaag. De Santa Maria Ascunsion was pas om 19.30 u. open, want om 20 u ’s avonds is er iedere dag een mis met wat volk, vooral oudere dames die voor de mis ook de litanieën afratelen. Ik had rustig de tijd om in de kerk rond te wandelen en alles te zien. Wat mij opviel was het overmatig gebruik van kleine naakte engelen midden op het hoofaltaarstuk rond Maria en bovenop de 2 preekstoelen: die van het epistel en de andere van het evangelie. Supermooi en lief, met al die kleine snoetjes. Bij het begin van de mis was ik buiten geglipt en gaan eten : het pelgrimsmenu wachtte op mij. Tijdens de maaltijd werd ik gestoord door veel gefladder van Bert en Wim. Ze konden al een half uur lang Rientje niet vinden en ze waren super bezorgd. Ze wilden de Guardia Civil al verwittigen, maar plots zei Wim “ik weet waar die zit: die is bij die engeltjes blijven plakken”. En daar zat hij, op de schoot van Maria middenin het hoofdretabel, naar de twee preekstoelen vol engeltjes te kijken. “Ik mag toch ook wel iets hebben zeker. En hier zit ik precies op de schoot van mijn mama of papa" . We werden er allemaal stil van. Ik pinkte een dikke traan weg met een krop in mijn keel. ” Wim en Bert hebben dan maar beslist om boven op het retabel van het hoofdaltaar te slapen om hem in de gaten te houden. Hij glunderde en gaf zijn oogjes de kost maar die vielen snel dicht en hij sliep vast.
Tijdens een late avondwandeling probeer ik nog één en ander van dat mooie stadje te zien. Ik wandel langs de oude stadmuren en stadspoorten die na de verovering van het stadje in 1512 hun defensieve karakter verloren. De stenen van de muren werden hergebruikt voor de bouw van woningen en andere gebouwen. Sommige resten van het kasteel, van de structuren van de muren en van verschillende torens zijn nu nog zichtbaar . De hoofdpoorten zijn nog zichtbaar en zijn elk gericht op een kardinaal punt; Santa María of San Juan, La Solana, San Felices en Estella. Ze werden in de 16e eeuw aangepast en versierd met wapenschilden en heiligen in nissen. In de 18e eeuw werden de portalen van Trinidad en San Miguel gebouwd.
Op de Plaza Mayor staat het stadhuis in Franse barokstijl met lage arcades en twee bakstenen torens aan de zijkanten met balkons en oculi. In het midden een enorm wapen van Spanje uit 1688 onder een grote kroon, gedragen door twee kinderen die het stadswapen vasthouden. Daarnaast staat het huis van Múzquiz en Aldunate, met op de bovenverdieping enkele kantoren van het stadhuis. Vlakbij is de Plaza de los Fueros of het centrale plein, gelegen op de kruising van de hoofdstraten. Het is de ontmoetingsplaats voor de inwoners, toeristen en pelgrims op vele terrassen en in bars.
Ik kom voorbij de Basiliek Antiguo hospital de nuestra Señopra de Gracia , OLV van de genade, die gelegen is aan de Rúa Mayor de San Pedro de Viana. Oorspronkelijk een ziekenhuis voor de armen en pelgrims. Een zeldzaam voorbeeld van een goed bewaard civiel gotisch gebouw uit de 15e eeuw in Navarra. Nu is er het Cultuurhuis van de stad met tentoonstellings- en conferentieruimte. De eetzaal wordt door de broederschap van Vera Cruz (het echte kruis) nog gebruikt voor hun traditionele diner op Witte Donderdag. Ik wandel ook langs de Hermitage van San Martín dat een parochiekerk aan de rand van Viana. Ze werd onlangs prachtig gerestaureerd. Het kerkje uit de late twaalfde of vroege dertiende eeuw, heeft een enkel schip, verdeeld in drie secties plus de halfronde apsis met het enige kleine raam.
Na deze rustige avondwandeling ga ik terug naar mijn hotel waar ik nog een lekker Spaans pintje drink en dan rustig in slaap val. Het was weer een boeiende dag.