Vandaag en morgen worden twee lange ritten van een beetje meer dan 70 km. Zoals altijd ben ik vroeg uit de veren en als eerste aan de ontbijttafel. De fiets staat al helemaal klaar op de gang zodat ik onmiddellijk daarna kan vetrekken. Ik fiets nog even voorbij de abdijkerk en neem de camino via een kleine D-weg. Van hier rij ik eerst naar Goussaud, ook in het Département van de Creuse, waar we gisteren ook doorreden. De Creuse is een deel van de nieuwe regio Nouvelle Aquitaine. Zeer landelijk maar super aangenaam fietsen.
Het is voor de eerste keer een grijze morgen en het zal tot 10 uur duren voor de zon er echt doorkomt. Het is een prachtig landelijk gebied met vele heuvels, veel weilanden en heel veel bossen (vooral kastanjebossen). Meer en meer zien we de bruine koeien, “bovins limousins”, die bijzonder lekker vlees geven.
Boven op een hoge heuvel ligt het kleine dorpje Saint-Goussaud dat eeuwen lang veel pelgrims trok en blijft trekken. Het is een klein dorpje maar toch de moeite waard om even halt te houden: er is een mooie Saint Goussaud kerk, een dodenlantaarn en Gallo- romeinse overblijfselen.
De kerk bevindt zich in het centrum van het dorp en is toegewijd aan de heilige Gonsaldus, een kluizenaar uit de Merovingische periode. Hij vestigde zich op de Puy de Joue (Podium Jovis), een van de hoogste toppen in de regio (693 m), op de grens van La Marche en de Limousin. Hij wordt aanroepen voor de bescherming van het vee: daarom ligt onderaan zijn beeld altijd een kleine os. Soms is de kop van de os volgeprikt met naalden. Jonge dames op zoek naar een man steken een naald in de kop van de os. Blijft die naald staan dan trouwen ze binnen het jaar…valt de naald dan….natuurlijk niet.
De Saint-Goussaud kerk (l) en de dodenlantaarn van het dorp Saint-Goussaud (r) en de sarcofagen van Chatelus-le-Marcheix (m)
De kerk van Saint-Goussaud heeft een romaans portaal aan de zuidkant, een 16de-eeuws koor, een 12de-eeuws schip in een gebroken tongewelf , 15e-eeuwse ribgewelven, een 13de-eeuws reliekschrijn en een 18de-eeuws polychroom beeld. Het kerkje is gebouwd in ruwe of niet gebeeldhouwde stenen, maar aan de hoeken en op belangrijke plaatsen rond ramen enz. zijn er wel mooi gebeeldhouwde stenen. De zware vierkante klokkentoren die dienst doet als ingang, dus een clocher porche, werd pas gebouwd in de 19de eeuw. Binnen in de kerk vindt men interessante voorwerpen : een verguld /koperen schrijn uit de 13de eeuw met relieken van Saint Cloud en natuurlijk een beeld van Saint Goussaud in polychroom hout (18e eeuw). De dodenlantaarn (lanterne des morts) die vroeger op de begraafplaats naast de kerk stond, werd in 1811 verbannen naar een naburig stuk land. We hebben eerder uitgelegd wat de functie van zo een dodenlantaarn is.
Ik fiets van daar verder door, langs de via Lemovicensis, naar het dorp Chatelus-le-Marcheix. De kerk van de Assomption de la Vierge Marie of Maria-Tenhemelopneming kerk, was waarschijnlijk de kapel van het feodale kasteel voordat ze de parochiekerk werd. Ze nam de plaats in van een andere kerk die verwoest was. Het gebouw heeft een schip met een rechte apsis of koormuur achteraan de kerk wat weer verwijst naar de Engelse invloed. Men vindt er ook een mooie polychrome (veelkleurige) stenen Madonna met Kind. Twee stenen sarcofagen staan naast de ingang. Het geheel is gebouwd in een grijze granietsteen uit de streek.
Volgende halte voor de dag is Billanges waar ik het kort moet houden want de tijd vliegt voorbij. Men vindt er een mooie 13de-eeuwse romaanse Kerk toegewijd aan de Nativité de Saint Jean Baptiste of de Geboorte van Johannes de Doper. Ze werd versterkt in de 16de eeuw. Ze bezit twee kostbare 13de -eeuwse reliekhouders. De eerste is een werk van een goudsmid en stelt Saint Etienne de Muret voor; de tweede is uit hout en zilver en bevat een relikwie van Saint Félicien. aL Al die relieken hadden tot doel pelgrims aan te trekken zodat de lokale economie en religie er baat bij had. De meeste heiligen werden aanbeden tegen bepaalde kwalen voor mens of dier of tegen alle vormen van rampspoed. Velen verzekerden ook het bekomen van extra aflaten zodat men sneller uit het vagevuur naar de hemel kon.
Vlakbij is er het Kasteel van de Egaux uit de 19de eeuw maar met middeleeuwse overblijfselen. Het is nu een Bed & Breakfast met 8 kamers… Er zijn vlakbij Gallo-Romeinse overblijfselen in Virareix en in Maisonnieux.
Zoals ik reeds zei is dit echt de streek van de kastanjes; een lekkernij die in verschillende vormen (zoals pastei, of marrons glacés) zeer gewaardeerd wordt in Frankrijk, vooral in de winter en met Kerstmis maar ook daarbuiten. Het hout van kastanjebomen werd ook gebruikt voor de bouw van huizen, kerken, meubels, wiegen en zelfs voor doodskisten. Het hout van de kastanjebomen was zeer gegeerd voor het bouwen van de gebinten van kerken en zelfs van kathedralen. De grote voordelen van kastanjehout zijn legio: het is zeer stevig, gaat lang mee en scheidt een product af dat alle soorten insecten verjaagt. Een groot nadeel is dat bij brand het kastanjehout zeer fel knettert en veel gensters maakt zodat een brand zich snel uitbreidt. Ken Follett heeft dat in een van zijn vele schitterende historische romans "Pillars of the earth" prachtig beschreven.
Een beetje voor 13 uur kom ik aan in Saint-Leonard-de-Noblat wat een must is voor elke pelgrim. Het is één van de hoogtepunten voor de bouwkunst op de via Lemovicensis . Ik heb deze morgen vroeg gegeten, hard gefietst en heb dus honger. Het is zondagmiddag en plots denk ik er aan dat alles dicht kan zijn en dat is ook geval. Een oude dame zegt me dat ze denkt dat de bakker nog open is. Ik fiets ernaartoe en heb geluk: ze zijn al aan het poetsen maar ik mag zeker nog binnen. Niet alleen hebben ze er brood, maar ook klaargemaakte croque-monsieur en zelfs "éclair forestier": een niet-zoete éclair gevuld met vulling van een koninginnenhapje en stukjes kaas. Ik kook er twee en ze warmen die even op voor mij en ik heb een heerlijke lunch. Daarbij drink ik de rest van een fles witte Reuilly wijn (van de Loire) die ik twee dagen eerder kocht en die ik een plastic flesje had meegenomen. Het is toch zondag en het is maar een klein glaasje.
De éclair forestier (l) en de Kerk Van Saint-Léonard-de-Noblat (m) en de glooiende heuvels van de Limousin (r)
Saint-Léonard-de-Noblat is een mooi stadje met veel oude huizen. De welvaart van de stad was lange tijd te danken aan haar ambachtelijke en industriële knowhow op het vlak van leer, papier en porselein. Het stadje is gelegen vlakbij de Vienne, een bijrivier van de Loire, waarover de brug van Noblat loopt. We zullen deze rivier nu een hele tijd geregeld ontmoeten. In de Middeleeuwen verbond de brug de stad met het Noblat-castrum, op de linkeroever van de rivier. Deze site controleerde de oversteek van de rivier en de weg die, door Uzerche leidde naar de Périgord en de Toulousain. De stad is het best gekend voor zijn unieke romaanse kerk van Saint Léonard de Noblat.
De hagiografie (het levensverhaal van een heilige) van Saint Leonard de Noblat vertelt ons hoe Clovis I hem het recht verleende om de gevangenen te bezoeken en zelfs onder zijn begeleiding vrij te laten. Zo werd deze Léonard hun patroonheilige. Hij wordt op het hoofdaltaar van de collegiale (met kannuniken) kerk St Leonard de Noblat voorgesteld met boeien in de hand omdat hij gevangen bevrijdde. Hij bad opdat de vrouw van Clovis een zoon zou krijgen, wat dan ook gebeurde. Als beloning kreeg hij land in Nobiliacum (Noblat), waar hij een abdij stichtte. Het dorp errond werd ook Saint-Léonard-de-Noblat genoemd. De gevangenen die vrijgelaten werden en ook werk vonden dankzij hem, brachten hem hun boeien. Boven zijn graf, in de zuidelijke kruisbeuk, hangt zo een ketting. Vrouwen die willen trouwen en kinderen krijgen, komen het slot aanraken want dat kan deze twee zaken bevorderen. De kerk bevat ook een polychroom beeld van de heilige Léonard, een evangelie, evenals relikwieën van de heilige en van andere heiligen. Een belangrijke kerk op een bedevaartsroute had altijd verschillende relieken: en zoals reeds eerder gezegd, hoe meer relieken, hoe meer bedevaarders... hoe meer inkomsten voor de kerk en de lokale economie.
Ik stap de (kapittel)kerk binnen en wordt aangenaam verrast door prachtige orgelmuziek. Naast mezelf is er nog een jong koppel de kerk aan het tonen aan hun zoontje van een jaar of tien. Ik herinner me dat Magda en ik dat ook (veel of teveel) deden met onze kinderen omdat ik graag kerken en abdijen bezoek. In elke kerk mochten ze een postkaart kopen als herinnering want foto's nemen met een smartphone bestond toen nog niet in de jaren 70 en 80. Ik blijf een hele tijd luisteren en als de organist, een jonge man, stopt loop ik er even naartoe en bedank hem voor de mooie muziek. Hij heet Dorian, is 16 jaar, en oefent om nog beter te spelen want hij vindt dat hij het niet zo goed kan. Hij legt me uit dat ik zeker niet mag vergeten onder de relieken van de heilige Leonard door te lopen die op het hoofdaltaar staan. Daar is een kleine doorgang waar je je wat moet bukken...uit eerbied. Vaak kon men onder de relieken boorlopen zodat men de onderkant van de sarcofaag kan aanraken om ten volle te kunnen genieten van de gunsten van heilige man of vrouw. Dorian toont mij de mooie koorstoelen, de kast met kunstschatten en de relieken van de heilige Leonard: twee reliekhouders in de vorm van een arm.
Dorian de jonge organist (l), de toren van de Saint-Léonard-de-Noblat kerk (m) , doorgang onder de relieken van Sint Leonardus (r)
En… iets wat ikzelf voor de eerste keer in mijn leven zie…een ronde zilveren grote reliekhouder met de schedel van Leonardus. Er is wel één probleem zegt hij… er zijn dergelijke schedels te vinden in verschillende kerken in Europa. Sommigen beweren dat het ene hoofd dat van de heilige als kind was, de andere als volwassen en de laatste als oude man…. Hier staan er in de reliekkast twee ronde reliekhouders maar, gelukkig maar, van twee verschillende heiligen.
Plots komt een oude dame de kerk binnen en loopt recht naar Dorian.. Het is zijn mamie of oma. Ze komt Dorian halen want hij moest al lang thuis zijn om te eten. Een fijne jonge man die mooie muziek maakt en duidelijk van zijn kerkgebouw houdt...en van zijn oma. Hij verontschuldigt zich bij mij dat hij moet gaan eten en vertrekt onmiddellijk met zijn oma minzaam aan zijn arm...
De kerk is duidelijk romaans: het schip, het transept en de achthoekige lantaarntoren met acht ramen dateren uit de 11de eeuw. De opbouw van de kerk is duidelijk: een vierkant grondvlak in het transept wat de aarde symboliseert , de achthoekige toren daarboven verwijst naar de verrijzenis en de cirkel van de koepel staat symbool voor God die geen begin en geen einde heeft.
Het koor omvat een kooromgang (volgens het principe van bedevaartkerken) en acht straalkapellen. De zuilen hebben prachtige kapitelen. Boven het hoofdaltaar staat een grote kast met een raster waarachter twee reliekschrijnen. Boven het altaar staat de Heilige Leonardus met boeien in de hand. Je kan onder het altaar door lopen om hem van dichtbij te vereren. Hoog in het koor zijn er mooie moderne glasramen. Men vindt in de kerk nog een mooie 16de-eeuwse Piëta in het Noordtransept en in het Zuidtransept een 14de-eeuwse houten gekruisigde Christus. Er is ook een mooi polychroom beeld van St Rochus (als bedevaarder) die tegen de hondsdolheid werd aangeroepen en vaak verward wordt met St Jakob de Meerdere. Bij de H. Rochus staat vaak een hond met een stuk brood in de muil. Rochus toont zijn ziek been. Hij is vaak gekleed als een pelgrim vandaar de verwarring met de H. Jakobus. Men ziet er ook nog twee grote schilderijen : een kruisdood en een doop van Christus door Johannes de Doper uit de 18de eeuw.
Sint Leonardus met de boeien boven op relieken van de H. Leonardus waar de pelgrim onder door loopt (L). Bolvormige reliekhouder met de schedel van de H. Leonardus (m),; de Heilige-Grafkapel aan de noordkant van de kerk (r) met een ME doopvont.
Op de prachtige houten koorstoelen uit de 16de eeuw zie je nog 7 mooie gebeeldhouwde houten onderkanten van de zitjes (miséricordes genoemd) o.a. met draken, een vleermuis, een man die eet enz. en 4 armsteunen o.a. een monnik met boek , een vrouw met haar hoofd schuin enz. op de onderkant van de zitjes vindt men eerder frivole, wereldse en soms zelfs pikante tafereeltjes afgebeeld omdat niet iedereen deze zo maar kon zien.
De klokkentoren die opzij van de collegiale kerk staat aan de noordkant, is een goed voorbeeld van een romaanse "Limousin" klokkentoren. Hij bestaat uit verschillende verdiepingen met veel openingen die geleidelijk aan kleiner worden en dus ook lichter. Bovenaan eindigt de toren in een achthoek. Hij wordt slanker en slanker naar boven toe en wordt wel eens vergeleken met een penseel.
Naast de toren vindt men aan de noordkant ook een Heilige Grafkapel. Lang heeft men gedacht dat het een baptisterium was om catechumenen te dopen maar er is geen enkele aanduiding dat er op die plaats water was. Nu denkt men dat het een ridder is die op kruistocht was geweest en die bij zijn terugkeer een kopie van de Heilige-Grafkerk van Jeruzalem liet bouwen. Een beetje zoals de mooie kerk in Neuvy-Saint-Sépulchre.
De westelijke gotische gevel dateert van de 13de eeuw. Er is een groot portaal met meerdere niveaus maar zonder timpaan: links en rechts drielobbige (Mozarabische invloed!) nissen waaruit de beelden verdwenen zijn. De gevel wordt in tweeën gesneden door een kroonlijst die wordt onderstreept door een reeks consoles. Alle bogen van de westgevel zijn lichtjes gebroken en verwijzen naar de opkomende gotiek.
Ik stop er nu maar mee want ik vertel teveel over kerken. Toch is het een zeer belangrijke plaats op de weg naar Santiago. Die Leonardus moet toch een aparte man geweest zijn. De jonge Dorian die ik hier heb ontmoet is ook een aparte en fijne jonge man die mooie muziek maakt. Mijn dag kan niet meer stuk na die mooie muziek, een prachtige kerk en een fijne ontmoeting. Nu opgewekt doortrappen naar Limoges…
Ik fiets onmiddellijk naar mijn B&B. Maar alles is daar potdicht. Het huis is verpauperd en de gordijnen hangen aan flarden voor de ramen. Na enkele keren gebeld te hebben neemt een vrouw op die zegt dat ik pas om 18 uur mag komen. Ze is bijzonder ruw, onvriendelijk en onbeleefd. Ze voegt eraan toe dat ik niet met de kaart kan betalen alleen maar met geld. Een domper op de fijne dag die ik heb gehad .Ik beslis daar niet te gaan logeren en bel met Magda. Zij vindt gelukkig nog een kamer voor 40 euro in de IBIS budget van Limoges in het centrum van de stad. Ik wordt er super vriendelijk onthaald. Mijn fiets mag in de eetplaats van de personeelsleden de nacht doorbrengen want daar kan ik de batterijen makkelijk opladen. Ik ga nog even in de stad rondwandelen en koop kaas, paté en brood en een Pelforth voor mijn avondmaal. morgen bezoek ik de stad grondig. Toch nog eerst aan mijn blog van de dag beginnen...
Comments