Dag 30: 6 juni 2022: Bezoek aan Estella

Het is mijn dertigste verslag: de dagen vliegen voorbij. Gisterenavond moe toegekomen en de huisbaas van de albergue was nors en onvriendelijk, want hij moest mijn zware fiets naar boven krijgen in een smalle lift… wat uiteindelijk gelukt is. Hij beweerde dat ik geen twee nachten had gereserveerd. Deze morgen bleek dat hij fout was en zijn vrouw is nu poeslief en aangenaam. Het is wel een mooie kamer en goed gelegen, op 5 min van het centrum van één van de belangrijkste (kleine ) steden op de Camino Francés. De drie engelbewaarders hadden boven op de San Miguelkerk geslapen, want van daar hadden ze het mooiste zicht en konden ze het best alle schoon volk zien. Daarenboven is Miguel de naam van één van de aartsengelen en ze kunnen daar dus over vertellen als ze terug in de hemel zijn.

Er is geen ontbijt voorzien en dus trek ik deze morgen vroeg, zoals de locals, naar een” pasticeria- panaderia” voor mijn ontbijt. Lekkere gezonde koffie en ongezonde koeken met veel suikers. Toch geniet ik ervan. Een eerste halte is het Toerismebureau waar een dame me een plannetje geeft en zegt wat ik allemaal moet proberen te zien voor 14 u, want daarna sluit alles tot 18 uur. Deze namiddag wil ik rusten en mijn blog van vandaag schrijven.

Estella: NL fiets-pelgrims (l) bij de twisted kzuilen in de kloostergang (l) van de San Pedrokerk (m) Ontbijt in een lokale pasticeria (r)

Naast het toerismebureau is de San Pedro kerk en daar ontmoet ik de twee Nederlandse 60ers die ook sliepen in de Centre Sainte Madeleine in Vézelay, meer dan 3 weken terug. Blij weerzien. Ze hebben ondertussen ook op hun blog informatie verspreid over het Rinus-Pinifonds waarvoor hartelijk dank. Zij moeten ten laatste op 24 juni in Santiago zijn, want op 26 juni vliegen ze terug naar Nederland. Hun werk roept hen. Echte pelgrims die genieten van het fietsen (ook als het wat harder is) en heel veel cultuur komen opsnuiven: levensgenieters en aangename mensen. We nemen een foto van elkaar en dan zetten we elk onze weg verder.

Beneden aan de trap om naar de san Pedro kerk omhoog te stappen ligt het Paleis van de koningen van Navarra. Het is het beste burgerlijke en vorstelijke romaanse (niet religieuze) monument in Spanje uit de 2e helft van de 12e eeuw. Je ziet er het kapiteel aan de linkerkant ziet men een voorstelling van het gevecht tussen Roldan, medestrijder van Karel de Grote, en de reus Ferragut. De letters vermelden de figuren enerzijds "Pheragut"en "Rollan" en anderzijds staat er “Martinus me fecit de Logroño", wat verwijst naar de naam van de kunstenaar. In de vroege Me zijn weinig kunstwerken gesigneerd; geleidelijk aan worden de kunstenaars bewust van hun "kunstwaarde" en tekenen ze op één of andere manier hun werk zoals hier beeldhouwwerk.

De huidige kerk San Pedro de la Rúa, boven op een heuvel, heeft een hoofdschip en twee zijschepen en is gebouwd boven op een oudere kerk. De bouw van de laat-romaanse en vroeg-gotische kerk startte tijdens de 2de helft van de 12de eeuw en ging verder in de 13de eeuw. Je bereikt het hoofdportaal aan de noordkant van de San Pedrokerk langs een mooie, lange, brede trap. De ingangsdeur is in Mudéjar stijl en heeft veel hoefijzervormige inkepingen of lobben (typisch Moors) die vermengd werden met westerse elementen. Binnen een prachtig koor met vele mooie bezienswaardigheden. een zuil gevormd door drie verweven slangen waarvan de koppen het dragende kapiteel vormen van de boog. In de drie nissen staan van L naar R: een beeld van de Maria de Belen, Maria met Jezus,(romaans 13e) in de kleine tussen een tabernakel, in het midden een gotisch gekruisigde Christus en rechts een 17e-eeuwse Petrus als paus. In de rechter (zuidelijke) muur heb je een mooi roosvenster die prachtig licht laat binnen vallen.

Je ziet er in het beeldhouwwerk enkele veel voorkomende figuren en symbolen uit de romaanse kunst zoals een centaur: half mens, half paard. Hij symboliseert de brutaliteit en wellust of soms de dubbele natuur van Jezus Christus, de goddelijke en de menselijke. Men vindt er ook een sirene met een mensenhoofd en het lichaam van een vogel, symbool van de zonde, vooral de seksuele lust. Het symboliseert ook de verleiding die tot de vernietiging van de mens leidt. Een zeemeermin beeldt hetzelfde uit. Daarnaast zijn er ook nog griffioenen met het lichaam, de poten en de staart van een leeuw en de kop en vleugels van een adelaar. Ze hebben een vernietigende kracht maar symboliseren ook waakzaamheid. Het zijn bewakers van de heilige plaatsen in verschillende culturen. Men vindt ze geregeld aan de ingang van een kerk. Tenslotte zijn er de harpijen met hoofd van een vrouw, lichaam van een roofvogel en de staart van een reptiel. Verraderlijke dieren die mensen tot zonde en immoreel gedrag aanzetten: een symbool van de ondeugden. De 7 hoofdzonden worden ook geregeld uitgebeeld natuurlijk.

Estella: kapiteel met gevecht tussen Roldan en Ferragut op het 12de-eeuwse Paleis der koningen van Navarra (l); San Pedrokerk met getordeerde zuilen en Mariabeeld in koor (m) en de sfeervolle kloostergang (r)

Aan de noordkant is de 17de-eeuwse kapel van de Heilige Andreas , de patroonheilige van Estella, met weinig relieken van die heilige want ze werden gestolen jaren geleden. Andreas wordt ook vereerd wordt in het Griekse Patras waar hij leefde. Zijn attribuut is het X kruis. Er is ook een romaans-gotische doopvont met een levensboom. Door het doopsel komt men tot nieuws leven. doopvonten staan aan de rand van de kerk of bij het binnekomen want catechumenen of nog niet-gedoopten mochten (normaal) niet aan de eucharistie deelnemen.

Aan de zuidkant, buiten de kerk is er de prachtige kloostergang. Twee van de zijkanten werden vernietigd in 1572. Elke zijde telt negen bogen die op dubbele zuiltjes staan met mooi bewerkte kapitelen uit 1170. Een zuil bestaat uit vier verstrengelde zuilen. Aan de westkant van de kloostergang zijn de kapitelen versierd met plantmotieven en met monsterlijke of dierlijke wezens. Aan de noordkant vinden we de kapitelen met het leven van Jezus en van verschillende heiligen : San Pedro, San Andrès en San Lorenzo (met het rooster). Van alle kapitelen zijn waarschijnlijk de mooiste waarschijnlijk de omhelzing van Sint-Elisabeth door de Maagd en Christus gehuld in de lijkwade.

Om 15 uur ben ik terug op mijn kamer en wil ik gaan schrijven, wanneer ik flarden opvang van een gesprek tussen mijn engelbewaarders. Vooral Wim is nogal geëxciteerd : “Hij zal weer pedant zijn en moeilijke woorden gebruiken”; ”Hij gebruikt graag moeilijke woorden om te doen alsof hij er alles van weet” voegt Bert eraan toe. Ik vraag nederig aan Wim en Bert om mij wat voorbeelden te geven en onmiddellijk krijg ik een volle lading: “tetramorf, narthex, passie, baptisterium, tellurische krachten, iconografie, iconologie, chrismon…”. “Als je je verhaal over kerken nog verkocht wil krijgen, vooral aan jongeren, zal je eenvoudiger taal moeten gebruiken” zegt Bert. Ik beloof daar werk van te maken. “Schrijf jij maar” zegt Wim “ik zal het dan met Rientje eens nalezen en zien of hij het begrijpt”. Ook Bert zegt dat ik daar toch moet aan werken en dat die “pseudo-geleerde” taal de communicatie niet bevordert”. Vanaf nu probeer ik dus….Het doet deugd met eerlijk engelbewaarders op stap te zijn... Terloops ...Magda zegt juist hetzelfde over mijn pedant taalgebruik.

De stad Estella ( Lizarra in het Baskisch ) heeft altijd een nauwe band gehad met de Camino de Santiago. In de 12de eeuw werden er vele kerken en paleizen gebouwd, waarvan er verschillende in goede staat zijn bewaard. De stad leeft van de pelgrimsweg en van de toeristen.

Het Paleis van de Koningen van Navarra in Estella ligt recht tegenover de kerk van San Pedro de la Rúa, op een pleintje. Het is het best bewaarde burgerlijke en vorstelijke romaanse (niet religieuze) monument in Spanje uit de 2de helft van de 12de eeuw. Op de gelijkvloerse verdieping zijn er vier brede bogen. Op de kapitelen zijn er plantversieringen of verhalen. Links zie je een kapiteel met de voorstelling van het gevecht tussen Roeland, medestrijder van Karel de Grote, en de reus Ferragut. Nu is het paleis een museum van de Navarrese schilder Gustavo de Maeztu (1887-1947).

Estella: Paleis van de koningen van Navarra (l) Sint Michielskerk met timpaan van noordportaal (m) , altaarstuk van de H. Elena (r), moeder van de Romeinse Keizer Constantijn die de katholieke godsdienst officieel erkende; Zij ontdekte het H. Kruis van Christus in Jeruzalem!

De San Miguelkerk (Sint Michielskerk) gaan we binnen langs het noordelijke portaal. Je ziet er de 12 apostelen. Ze hebben een schriftrol in de hand waar vroeger (waarschijnlijk) hun naam leesbaar was. Dat is ongewoon, want meestal hebben de profeten een boek- of schriftrol in de hand met een deel van hun profetie (wat ze zegden). Links, onder de apostelen, ziet men Sint Michiel die de duivel / de draak / het kwaad doodt met een speer. Verder ziet men Sint Michiel die de zielen weegt. De duivel probeert de weegschaal te bemachtigen om de zielen naar de hel te sleuren. De hel is een opengesperde monsterlijke muil met lelijke duivel en vlammen. Je ziet de drie Maria's na de verrijzenis van Christus voor het lege graf. Boven de deur bevindt zich een prachtig timpaan van een zegenende Christus met errond de vier evangelisten, de tetramorf, (zij vertegenwoordigen het woord van God, de goede boodschap) links Maria en rechts Johannes.

In de kerk is er het unieke 15de -eeuwse gotische retabel of altaarstuk van Santa Elena (moeder van Keizer Constantijn uit de 4de eeuw) die het heilig kruis ontdekte in Jeruzalem. Op het onderste tafereel staat het lijden van Christus; alles in prachtige kleuren.

Ik bezoek natuurlijk ook de (buitenkant van) kerk van het San Sepulcro of het Heilig Graf, in de oude Rúa de los Peregrinos. De Romaanse kerk werd begonnen in het 3de kwart van de 12de eeuw. Er werd voortdurend verbouwd of verder gebouwd tot in de 15de eeuw. Begin 19de eeuw was de kerk een grote ruïne. Een deel werd gered, maar de rest werd afgebroken en de stenen verkocht. Vooraan zien we nog het grote gotische portaal uit het begin van de 14de eeuw. Een verrezen Christus staat boven het portaal. Zes engelen dragen de foltertuigen van zijn lijden. Een engel blaast op twee trompetten om de verrijzenis aan te kondigen. Je ziet een fries met de 12 apostelen. Sint Martinus staat er ook als bisschop, Sint Jacobus als pelgrim en Johannes de Doper altijd in een kamelenhuid.

Het timpaan heeft drie delen: onderaan "Het Laatste Avondmaal", bovenaan "De kruisiging" en in het midden drie scènes: links "De drie Maria's naast het graf", daarnaast "De neerdaling ter helle” en rechts een ontmoeting tussen Maria Magdalena en Jezus na de verrijzenis, wat de geleerden een “Noli me tangere” noemen… In vertaling begrijp ik dat als "Probeer me niet vast te houden... Laat Me gaan...nu moeten jullie zelf echte (zelfstandige ) gelovigen worden...Wim zucht diep en zegt: “Daar begint hij weer”. Bert is al met iets anders bezig en Rientje ligt al te slapen.

Ook de opvoeding van engelbewaarders is niet gemakkelijk...

Estella: Kerk van het Heilig Graf : zuidkant (l), zuidportaal (m) en details van het timpaan: Het Laatste oordeel en het Laatste avondmaal (r)

Ik sluit mijn bezoek af met De Basilica de Nuestra señora del Puy boven op een heuvel aan de rand van de stad Estella. Het is een modern gebouw in neogotische stijl, ontworpen door de Navarrese architect Víctor Eúsa, in de vorm van een achthoekige ster, het symbool van de stad Estella. De kerk werd gebouwd op een hoogte waar, volgens de legende, Maria van le Puy (genoemd naar het stadje waar de via Podensis in Frankrijk begint) verscheen. Zij is vandaag de mede-patroonheilige van de stad Estella. Bij de moderne kerk staat nog een oude hermitage en een barokke kerk. Het is een uitzonderlijke plek omdat je er ook een prachtig uitzicht hebt over de stad Estella en de omgeving. Een goede afsluiter op het einde van een bezoek aan Estella.