Mijn ontbijt bij mijn Vlaamse gastfamilie stond stipt om 7 u klaar en om halfacht zit ik op de fiets. Van Orsennes gaat het naar Eguzon door de vallei van de Creuse. Een prachtige weg, wel steil naar beneden in de Creuse vallei en dat betekent ook steil omhoog om naar Saint-Germain-Beaupré, de volgende halte op de camino, te fietsen. Maar de natuur is er wondermooi en rustgevend.
Mijn eerste is halte de Kerk van Saint-Germain-Beaupré. Saint Germain (van Auxerre) is een zeer populaire heilige in Frankrijk. De kerk van Saint Germain heeft veel veranderingen ondergaan, vooral op het einde van de 18de eeuw, toen de klokkentoren werd vernieuwd in de vorm van een ui met bovenop een slanke lantaarn. Deze nieuwe toren was geïnspireerd op de torens van het kasteel van Saint-Germain-Beaupré vlakbij. De pelgrims kwamen hier vooral om de relieken te aanbidden en te vereren in deze kerk. Ze zullen toch ook onder de indruk geweest zijn van al het moois. De huidige kerk bestaat uit twee delen: de prachtige kapel gebouwd aan het einde van de 15e eeuw tegen de zuidelijke flank van de kerk met een flamboyante gotische gewelfde schip met liernes, tiercerons en centrale stervormige sluitstenen met het wapen van de familie Foucault.
De westelijke deur van deze kapel is aan de buitenkant versierd met een gebeeldhouwde versiering waarvan het bovenste deel onafgewerkt of verdwenen is. Binnen heeft de kerk heel wat te bieden maar alweer is de deur op slot: pech.
De dodenlantaarn (l) van Saint-Agnan-de-Versillat en kasteel (m) en kerk (r) van Saint-Germain-Beaupré
Ik fiets even naar het kasteel juist buiten het dorp. Het werd gebouwd aan het einde van de 16de eeuw, ter vervanging van een oud fort uit de 12de eeuw, voor de plaatselijke heer, Gabriel Foucauld. Het was oorspronkelijk gebouwd volgens een vijfhoekig plan (een pentagon) met grote ronde torens op de hoeken. Alleen het hoofdgebouw bestaat nog , drie grote torens en nog een kleinere.
Een kleine tien kilometer verder in Saint-Agnan-de-Versillat is er een één-beukige kerk. De clocher porche (klokkentoren- met open ingang) of portiek dateert uit de 13de eeuw; de apsis is uit de 12de eeuw en werd in de 13de eeuw verbouwd. Ik kom hier vooral om op het kerkhof van het dorp de zeer mooie en grote 13de-eeuwse dodenlantaarn te zien.
Er zijn vele hypotheses rond de betekenis van een dodenlantaarn die geïnstalleerd is op begraafplaatsen en/of bij kerken. Een dodenlantaarn is meestal een gemetselde (slanke) stenen toren (vierkant, zeshoek achtkoek, rond) van 2 meter tot meer dan 20m hoog ) waarin een licht brandt (als iemand overleden was). Hun oorsprong gaat terug tot de 12de eeuw en heel veel dateren nog uit die tijd. Volgens sommigen toonde het licht de weg aan de overledenen en begeleidde hen naar de andere wereld. Het licht diende dus als gids voor de ziel van de overledene; hun licht werd verondersteld de kwade geesten weg te jagen en het stelde ook de levenden gerust. Anderen zeggen dat de lantaarn een informatieve rol speelde en de bewoners van het dorp of anderen erop moest wijzen dat iemand overleden was. Nog anderen beweren dat de dodenlantaarn de pelgrims de weg wees of wijst. Heel veel kerken hebben bovenop de toren of de koepel van de kerk een lantaarntoren om de late pelgrim de weg te wijzen naar een veilige slaapplaats.
In vele Franse dorpen wordt bij het overlijden van een persoon soms nog de doodsklok geluid (sonner le glas). Zo worden de mensen in het dorp verwittigd dat iemand overleden is.
Het volgende stadje waar ik naartoe fiets is La Souterraine en het bruist er van het volk want het is zaterdag en marktdag. Je kan er alle lekkers kopen uit de gehele streek. Er wordt ook veel gegeten en gedronken. Hier leeft men zoals God in Frankrijk. Let wel dat is een Vlaamse uitdrukking; de Fransen zeggen dat helemaal niet. Ze zeggen eventueel “nous aimons bien vivre” maar God vermelden ze niet. Dat zou ook niet passen in een land waar de laïcité – de volledige scheiding van kerk en staat - hoogtij viert en zeer streng wordt toegepast. Da laïcité is voor veel Fransen bijna een religie. Zo worden priesters helemaal niet betaald door de staat en is het aan de gelovigen om hen te steunen. Vraag aan Fransen la laïcité te definiëren en je krijgt honderd verschillende definities en eindeloze discussies.
Het stadje, La Souterraine, ligt op het kruispunt van belangrijke communicatieroutes van Lyon naar Saintes en Argenton naar Limoges. De voormalige priorijkerk Notre-Dame heeft de ongebruikelijke naam La Souterraine wat zoveel betekent als "De ondergrondse”. De naam verwijst naar een ondergronds pre-romaans heiligdom uit de 10de eeuw dat nog steeds bewaard is onder de kerk die twee Gallo-Romeinse putten en graven van een Gallo-Romeinse necropolis herbergt. Waarschijnlijk gaat het hier om een oude pre-christelijke bidplaats. Volgens sommigen zijn er in de crypte ook overblijfselen van een oude tempel van Pluto. hij was de god van de dood maar ook van de ondergrondse rijkdommen. Maar ze zijn de crypte aan het restaureren en ik kan ze niet bezoeken.
La Souterrraine: De Notre Dame kerk met mozarabische elementen (r), de markt (m) en een stadspoort (l)
Boven het heiligdom werd een klooster met een eerste kerk gebouwd. Daarna de huidige parochiekerk Notre-Dame waaraan een eeuw lang gebouwd is. Deze kerk illustreert in één gebouw de twee belangrijkste stijlen, van romaans tot hooggotiek. Vandaag is er niets meer over van de kloostergebouwen aan de noordkant van de kerk. Alleen nog de mooie granieten kerk bestaat met Mozarabische versieringen in het westelijk portaal: al die kleine boogjes of lobben die erin verwerkt zijn Mozarabisch. Links in de westkant is een pijler of zuil ingewerkt in een nis: dit is de pijler van het gerecht want buiten de kerk werd recht gesproken over wereldse zaken. In Spanje zullen we zien dat deze zuil waar recht wordt gesproken los komt te staan in de buurt van de kerk. Men noemt ze dan de "rollo jurisdiccional".
.
Rondom deze “ondergrondse kerk ” ontwikkelde er zich een gehucht dat een stad werd. Twee stadspoorten zijn bewaard gebleven: de Porte Saint-Jean en de Porte du Puycharrau.
Op het (nieuwe) kerkhof van dit kerkje is er nog een voorbeeld van een mooie dodenlantaarn. De lantaarn bestaat uit een zeshoekige zuil en een piramidevormige lantaarn die eindigt in een stenen kruis. Er staan mooie cipressen naast; deze bomen worden in Frankrijk ook met de dood geassocieerd en ze zijn een symbool van de dood. De Franse uitdrukking "être sous les cyprès" betekent "dood zijn". Ze komen dus voor op heel veel kerkhoven. In de kloosterhof middenin de kloostergang van vele klooster vindt men vaak naast een fontein, symbool van het leven, ook een cyprès, symbool van de dood. Denk aan de grote cyprès in de binnentuin van de kloostergang san Santo Domino de Silos.
De laatste halte voor deze dag is Bénévent-l’Abbaye. In 1028 stichtte Umbert (of Humbert), kanunnik van Limoges het Augustijnenklooster van Segonzolas, op 1 km van het huidige Bénévent. Het klooster wordt al in 1030 verplaatst . Het klooster van de stad Benevento in Italië gaf een relikwie van de apostel Bartholomeus als geschenk bij de inwijding van de abdijkerk van Segonzolas die aan hem werd toegewijd. Sint Bartholomeus wordt afgebeeld met een villersmes en zijn huid over zijn arm, want hij werd levend gevild. De meest gekende voorstelling Van Sint Bartolomeus is te zien in de fresco van het laatste oordeel in de Sixtijnse kapel in Rome waar hij zijn afgestroopte huid in zijn hand houdt; het gezicht op de huid is een zelfportret van het gezicht van Michelangel. De naam van het Italiaanse stadje werd in 1050 als dank door de Fransen overgenomen en het heet nu nog altijd Bénévent l’Abbaye. Sint Umbert is in de kerk begraven.
Klooster van Bénévent-l’Abbaye: westgevel (l), 8-hoekige vieringtoren (m), het koor (r)
Het bezit van een apostelrelikwie op de pelgrimsroute naar Compostela had een bijzondere aantrekkingskracht op pelgrims. De kerk werd te klein en tussen 1120 en 1150 werd een grotere kerk gebouwd dat een typisch voorbeeld is van de romaanse Limousinstijl, ook in grijze stevige graniet die men niet ver hoefde te zoeken. Alleen de klokkentoren is gewijzigd. Ook hier zien we een Mozarabische invloed met een westportaal met lobben. Mozarabisch verwijst naar het feit dat Moslimkunstenaars na het verdrijven van de Moslims uit Spanje, toch bleven werken voor de katholieke kerk. De hoefijzerboog en het gebruik van lobben zijn twee kenmerken van de christelijke Mozarabische kunst gemaakt door Moslimkunstenaars. Verder op de camino komen we de Mozarabische kunst vaak tegen o.a. In San Miguel de la Escalada (niet ver van Léon, een pareltje van een kerkje...één van mijn favorieten.
Binnen in de kerk zijn er 44 kapitelen vol moeilijk uit te leggen symbolische afbeeldingen omdat er Keltische symbolen verweven zijn met Christelijke symbolen. Buiten zijn er 145 gebeeldhouwde kraagstenen (modillons) die de dakrand ondersteunen. Ze stellen vaak gezichten van mensen voor, maar ook dieren. Zoals vaak komt men vanuit het klooster via een lage deur in deze kerk zodat de monniken gedwongen werden zich te bukken als teken van nederigheid. Van het 12de-eeuwse klooster is vrijwel niets over, slechts een deur en een gotische trap opzij van de kerk.
Deze avond zit ik in een hotelleke in Bénévent-l’Abbaye "Les remparts" aan de rand van het stadje. Een brits koppel heeft dat onlangs overgenomen. super eenvoudig en zeer cyclist-minded: elke fietser mag zijn fiets naast zijn kamer in de gang zetten; super gemakkelijk om je fiets te laden enz. en veilig. Ik kan er ook een degelijk avondmaal krijgen: geen haute cuisine maar af en toe eens een warme maaltijd doet deugd. De gemeente heeft er met toestemming van de plaatselijke bevolking ook Oekraïense vluchtelingenfamilies in ondergebracht. Er wordt voor hen deze avond een benefietconcert georganiseerd. Dat betekent dat het moeilijk wordt om vroeg in slaap te vallen. Dus maar wakker blijven en even gaan luisteren voor het goede doel. En dat doen we graag...
Het was weer een rijke en drukke dag, soms te druk want ik kan niet alles bezoeken wat ik had gepland. Na vijf à zes uren fietsen, bezoeken en een korte lunch, ben ik vaak kapot. Toch moet ik de volgende dag nog voorbereiden, de tekst opstellen voor de blog van die dag en de foto’s doorsturen naar Magda. Samen met ons lieve dochter Anne kijken ze de tekst nog na en voorzien hem van foto’s. De laatste versie wordt dan naar zoon Peter gestuurd (die in Frankrijk woont) en hij zet die op de website.
Dus sorry als we soms een paar dagen achter zijn op het echte schema met ons verhaal, maar er is niet altijd wifi en een blog met foto’s maken vraagt toch wel wat tijd en de vrijwillige inzet van velen. We krijgen wel heel wat positieve reacties op de blog en dat is super fijn.
Comments